W sidłach rodzinnej lojalności

Rodzina. Już z samo pojęcie wzbudza pozytywne skojarzenia. Oczekujemy od naszych najbliższych miłości, szacunku, wsparcia, pragniemy by zaspokajali naszą potrzebę poczucia bezpieczeństwa i pozostawali z nami w ciepłych relacjach. Jesteśmy częścią pewnej większej całości, wobec której czujemy się zobowiązani. Pewnie każdy słyszał, że „w naszej rodzinie to wszyscy lubią/mają/robią...” , „kobiety/mężczyźni w naszej rodzinie są...”,  i wiele innych przekazów, które niosą ze sobą zasady, wymogi, wartości służące budowaniu systemu rodzinnych powiązań oraz dające podstawę do rozkwitu rodzinnej lojalności.

Akcja-reakcja!

Podłoże rodzinnej lojalności wiąże się z biologicznym pokrewieństwem i żywioną wobec rodziców wdzięcznością za obdarowanie nas życiem.  Pragniemy odwdzięczyć się im za dobro jakie nas spotkało z ich strony i spełniamy ich oczekiwania, nawet kosztem własnych potrzeb i pragnień. Jeśli nie okażemy im odpowiedniej wzajemności musimy liczyć się z tym, iż zaczniemy żyć z poczuciem winy. Jeśli otrzymaliśmy od naszych rodziców zbyt mało dobra w porównaniu do ilości dobra jaką im wyświadczamy to może towarzyszyć nam poczucie krzywdy. Jeśli rodzice wyświadczyli dziecku wiele dobra, dług wdzięczności jaki ma ono spłacić będzie większy. Dziecko staje się ich dłużnikiem i stara się odpłacić za ich zasługi. Gdy wyrównanie rachunków ma słabe szanse powodzenia, dług i tak nie przestaje rosnąć i zdarza się, że przechodzi na kolejne pokolenia (córka zajmowała się długo chorą matką i liczy na to, iż kiedyś nią zaopiekują się jej własne dzieci). Człowiek, który był w domu rodzinnym obdarowywany miłością będzie dzieciom przekazywał miłość. Człowiek krzywdzony będzie miał tendencję do nadużywającego traktowania swego partnera i dzieci, a usprawiedliwienia swojego postępowania będzie szukał we własnych doświadczeniach i nadużyciach jakie wobec niego stosowano np. ojciec stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci i tłumaczy się, że sam był bity, ale wyrósł na porządnego człowieka; kobieta zdradza swego męża, bo jej matka nie była wierna jej ojcu itp.  Taka fala nadużyć i przemocy może wędrować po generacjach i kolejni członkowie będą lojalnie powielać zachowania praktykowane w jego rodzinie nuklearnej. Jednak osoba wyzyskiwana może odkryć genezę pewnych familijnych zachowań i poddać ich sens pod wątpliwość, zrozumieć swoje własne postępowanie i zadecydować o zamianie powielanych bezmyślnie zasad. Niestety zdarza się, że konfrontacja z własną rodziną może zostać uznana za zdradę rodzinnych wartości, a nawet doprowadzić do zerwania kontaktów.

Z pokolenia na pokolenie…

Każdy system rodzinny cechuje się zbiorem zasad, emocjonalnym i społecznymi wzorcami zachowań i sposobami komunikacji. Prawa obowiązujące w danej rodzinie są przedstawiane przez starsze pokolenia w sposób jawny jak i ukryty. Jawne wypowiadane treści łatwo zidentyfikować (spróbuj przywołać z własnej pamięć zdania rozpoczynające się od w naszej rodzinie...), te zakamuflowane mogą wynikać z zachowań (np. stosowanie kar cielesnych jako metody wychowawczej, okazywanie sobie czułości, otwarte wyrażanie przeżywanych emocji, niewierność małżeńska itp.). Przyjmujemy przekonania, wartości, cele własnej rodziny jako swoje i dążymy do ich realizacji. Lojalność wobec rodziny spaja i daje poczucie bezpieczeństwa i przynależności. Jednakże zbyt silna zależność od rodzinnych praw prowadzi do nadmiernego uwikłania i stoi na przeszkodzie osobistego rozwoju jednostki.  Lojalność staje się utrudnieniem gdy jedno z rodziców wymaga by dziecko w sytuacji konfliktu między rodzicami opowiedziało się po któreś ze stron (nagminna sytuacja w przypadku rozwodów) i wybrało jedno z nich, jak również gdy dziecko wyznaje odmienne wartości np. nie zamierza brać ślubu w danym obrządku religijnym, nie chce mieć dzieci, nie zamierza podjąć studiów, chce wykonywać wolny zawód, mieszkać w innym kraju .itp. W takich sytuacjach często dochodzi do stosowania przez rodziców jawnego szantażu emocjonalnego, który służy wymuszeniu postępowania zgodnego z rodzinnymi wymogami (np. grożenie zerwaniem kontaktów w przypadku gdy dziecko związało się z partnerem, który nie odpowiada wymogom rodziców itp.) Wtedy budowanie zdrowych i funkcjonalnych relacji jest nieosiągalne, ani na płaszczyźnie emocjonalnej ani w działaniu.

Rodzina generacyjna wywiera na swoich członków presję by zachowywali się lojalnie i podtrzymali często pozorne status quo. Może wydawać się, że istnieją rodzice, którzy poświęcają się zupełnie bezinteresownie dla swoich dzieci, lecz i oni mają pewne oczekiwania. Spodziewają się wdzięczności, posłuszeństwa czy też zaspokojenia przez dziecko pokładanych w nim nadziei. Obdarzyli swego potomka życiem, okazują mu troskę, miłość i starają się być najlepszymi rodzicami, ale i oni liczą na to, że otrzymają za to wszystko zapłatę np. w postaci opieki kiedy będą w podeszłym wieku.

Lojalność rodzinna stanowi o istnieniu każdej rodziny. Jest naturalnym spoiwem łączącym członków rodzin i gwarantuje przekazywanie wypracowanych przez pokolenia sposobów życia. Istniejące poczucie wspólnoty należy jednak dopełnić szacunkiem dla indywidualnej potrzeby rozwoju.

Google